نیشانەکانی چین؟چارەسەرچیە؟
نەخۆشی هەوکردنی پەردەکانی مێشک چیە وبۆچی بڵاوبۆتەوە لە هەڵەبجە و پەیوەندی بەئاژەڵەوە هەیە یا نا،
هۆکارەکانی هەوکردنی پەردەکانی مێشک لەمنداڵ.
ـ لەم ڕۆژانی دوایی هەواڵی بڵاوبونەوەی هەوکردنی پەردەی مێشک لە منداڵ لە پارێزگای هەڵەبجە کە ژمارەکە سەرنج راکێش بو نزیکەی چل منداڵ وئەم ژمارەیە هۆکارەکەی درمیە .
هەوکردنی مێشک حاڵەتێکی دەگمەنی دەمارەیە کە زۆرجار لەناکاو ڕوودەدات ، هەوکردنی مێشک واتە شانەکانی مێشک توشی هەوکردنبوون. کاتێک شانەکانی مێشک تووشی هەوکردن دەبن دەبێتە هۆی ئەوەی منداڵەکەت تووشی گرژبوون و سەرلێشێواوی دەروونی یانگۆڕانکاری لە ڕەفتارەکاندا بێت.
ـ حاڵەتەکانی هەوکردنی مێشک دەتوانن لە تای سوک یا توند، لەگەڵ کۆمەڵێک دەرئەنجامی جەستەیی، ڕەفتار و دەمار بێت .
ـ لەوانەیە چەند مانگێک بخایەنێت تا کاریگەرییە تەواوەکانی هەوکردنی مێشکی منداڵ ڕوون دەبێتەوە.
هەندێک لە منداڵان لە چارەسەرکردنیان زۆر باش بەرپەچ دەدەنەوە هەندێکی تر تووشی سەرئێشە و کێشەی درێژخایەنی قوتابخانە یانفێربوونن.
هەرچەندە هەوکردنی مێشک لە توندترین شێوەدا دەتوانێت مەترسی لەسەر ژیان دروست بکات، بەڵام ئەمە دەگمەنە.
چارەسەری جەستەیی و قسەکردن و پیشەیی دەتوانێت زۆر یارمەتیدەر بێت بۆ یارمەتیدانی منداڵەکەت بۆ چاکبوونەوە لە هەوکردنی مێشک.
نیشانەکانی هەوکردنی مێشک چین؟
نیشانەکانی منداڵەکەت لەوانەیە بەندە بە دۆخەکەوە
— ئەو بەشەی مێشک کە هەوکردنی هەیە، هۆکاری هەوکردنەکە، پلەی هەوکردنەکە،تەمەن و کێشە پزیشکییەکانی تر. بەڵام تەنانەت منداڵانی هەمان دۆخ لەوانەیە نیشانەکانی بە شێوەیەکی جیاواز دەربکەون. هەندێک لەنیشانە باوەکانی هەوکردنی مێشک لەوانەیە بریتی بن لە:
تا
ژانەسەر
هەستیاری بە ڕووناکی
ڕەقبوونی مل
پەڵەی پێست
سکچوون/ڕشانەوە
لەدەستدانی وزە/ئارەزووی خواردن
گۆڕانکاری لە وریایی (خەوتن)
سەرلێشێواوی یان خەونبینین
سەختی قسەکردن
کێشەی ڕۆیشتن
گرژبوون
هۆکاری هەوکردنی مێشک چییە؟
هەوکردنی مێشک واتە شانەکانی مێشک هەوکردنیان هەبووە و ئەمەش دەکرێت بەهۆی شتی جیاوازەوە بێت
دەتوانێت کاردانەوەی ئاسایی (و تەندروست)ی جەستە بێت بەرامبەر بە هەوکردنی ڤایرۆسی یان بەکتریا.
دەتوانێت کاردانەوەی زۆری سیستەمی بەرگری بێت بەرامبەر بە هەوکردنێک کە تەنانەت ڕەنگە هێشتا لە جەستەدا نەبێت.
دەتوانێت هۆکارێکی بەرگری خۆکارانەی هەبێت (خانەکانی بەرگری جەستە سەریان لێ شێواوە و دەست دەکەن بە هێرشکردنە سەر شانەتەندروستەکان) و بەبێ هەوکردن بە هەر جۆرێک ڕووبدات.
ـ ڤایرۆس و ماددە تووشکەرەکانی تر دەبنە هۆی ئرم نەخۆشیە :
ڤایرۆسی هێرسیس سیمپلێکس: ئەمەش هۆکارێکی باوی هەوکردنی مێشکە. زۆربەی منداڵان بەرکەوتەی ئەم ڤایرۆسە بوون، وە ئەگەریهەیە منداڵەکەت تووشی ئەم ڤایرۆسە بێت تەنانەت ئەگەر برینێکی سەرما یان تاڵە مووی لە دەوری دەمی نەبێت، یان نیشانەیەکی تریڤایرۆسەکە.
ڤایرۆسی ڕیخۆڵە: ئەم ڤایرۆسانە لە ڕێگەی کۆئەندامی هەرسەوە دەچنە ناو جەستە و هەروەها دەبنە هۆی نەخۆشی دەست و پێ و دەم.
ڤایرۆسی سورێژە، کۆکە، ڕوبێلا و کۆکە: ئاگادارکردنەوەی منداڵەکەت لە کوتانەکانیدا ڕێژەی هەوکردنی مێشک بەهۆی ئەم ڤایرۆسانەوەزۆر کەمدەکاتەوە.
هەوکردنی مێشک چۆن دەستنیشان دەکرێت؟
یەکەم هەنگاو لە چارەسەرکردنی منداڵەکەتدا دروستکردنی دەستنیشانکردنی وردە. پزیشکەکە مێژووی تەواوی منداڵەکەت وەردەگرێت،لەوانەش بەرواری کوتان و دەپرسێت ئایا بەشداری لە هیچ چالاکیەکدا کردووە یان لە هەر شوێنێک بووە کە لەوانەیە بەرکەوتەی ئەو ڤایرۆسانەبووبێت کە ناسراون بۆ هەوکردنی مێشک. هەروەها لەوانەیە پزیشکی منداڵەکەت بپرسێت ئایا منداڵەکەت بەم دواییە:
ـ سەرمابوون یان نەخۆشییەکی تری هەناسەدانی هەبوو، یان نەخۆشی گەدە و ڕیخۆڵە
ـ پێوەدانی کۆپانێکی هەبوو ، لە دەوری ئاژەڵە ماڵیەکان یان ئاژەڵەکانی تر بووە
ـ یان بۆ هەندێک ناوچەی شارتکەت یان دەرەوەی شارەکەت کردووە
ئەم زانیاریانە دەتوانن ئاماژەیەک بدەن کە ڕەنگە هۆکاری نیشانەکانی منداڵەکەت چی بێت. هەندێک لەو ڕێکارانەی کە بۆ دەستنیشانکردنیهەوکردنی مێشک بەکاریان دەهێنین بریتین لە:
ـ سی تی سکانی مێشک، بۆ ئەوەی دڵنیا بیت لەوەی کە نیشانەکان بەهۆی هۆکارێکی ترەوە نین
ـ کونکردنی کەمەر (سپایناڵ تاپ) بۆ وەرگرتنی نمونەیەکی بچووک لە شلەی بڕبڕەی پشت بۆ گەڕان بەدوای هەوکردنەکاندا، وەک بەکتریا وڤایرۆس
ـ ئەلکترۆئێنسفالۆگرام (EEG) بۆ ئەوەی بزانیت ئایا منداڵەکەت تووشی گرژبوونی بنەڕەتی ورد بووە یان نا
وێنەگرتنی دەنگدانەوە موگناتیسیەکان (MRI) بۆ سەیرکردنی وێنەی ورد کە دەتوانن هەوکردن لە مێشکدا نیشان بدەن
ـ پشکنینی خوێن و میز و پیسایی بۆ پشکنینی ئاماژەکانی هەوکردن
بژاردەکانی چارەسەری هەوکردنی مێشک چین؟
کلیلی چارەسەرکردنی هەوکردنی مێشک بریتییە لە زوو دەستنیشانکردن و چارەسەرکردن. زۆربەی ئەو منداڵانەی کە تووشی هەوکردنیمێشک دەبن، بۆ ماوەی دوو هەفتە تا مانگێک لە نەخۆشخانە خەوێندراون، هەندێکجاریش ئەو منداڵانەی کە حاڵەتی توندیان هەیە، کات لەیەکەی چاودێری چڕ (ICU) بەسەر دەبەن.
یەکەم هەنگاو لە چاودێریکردنی منداڵەکەتدا سەقامگیرکردنی باری پزیشکی و هەوڵدان بۆ ئەوەی بزانیت هۆکاری ئەو حاڵەتە چییە. لەوانەیەپزیشکی منداڵەکەت فەرمانی کونکردنی کەمەر بدات بۆ ئەوەی بەدوای بەڵگەی بەکتریا و ڤایرۆسدا بگەڕێت.
ئەگەر هەوکردنی مێشکی منداڵەکەت هۆکارێکی بەرگری خۆکارانەی هەبوو، پزیشکەکەکان قسە دەکەن سەبارەت بە چارەسەرکردنی بەخولێک لە دەرمانی بەرگری سەرکوتکەر (ئەمە لەوانەیە بریتی بن لە ستیرۆید بە ژەمی بەرز، دژەتەنی ناو خوێنبەر، یان پلازمافیرێزی، کەپرۆسەیەکە خوێنی منداڵەکەت دەپاڵێوێت). لە کاتێکدا زۆربەی ئەو منداڵانەی کە ئەم جۆرە هەوکردنی مێشکیان هەیە تەنها پێویستیان بە یەککۆرسی دەرمانی بەرگری سەرکوتکەر هەیە، بەڵام ڕەنگە هەندێک لە منداڵان پێویستیان بە مانەوەیان هەبێت بۆ ماوەیەکی زیاتر.
سەرچاوەی سەرەکی / Boston children’s hospital